Hoolstmolen

De watermolen van Hoolst werd waarschijnlijk in de 13de eeuw opgericht en is misschien de oudste molen van Balen. Hij zou er al gestaan hebben vóór het eigenlijke dorp Balen. Het is een onderslagmolen met een volledig ijzeren waterrad. Dit rad heeft een bijzondere dubbele functie: enerzijds drijft het de graanmolen en anderzijds de olieslagmolen waarmee zaden geplet worden tot smout. Beide molens worden dus aangedreven door één waterrad, wat uniek is in de wereld.

De oudste officiële vermelding van de molen dateert van circa 1289. Mogelijk bestond de molen al in 1223, aangezien de abdij van Corbie in dat jaar een niet nader bepaalde watermolen toevertrouwde aan de voogd van Mol. Uit verschillende documenten blijkt dat deze molen de banmolen van Balen was. Omwonenden waren dus verplicht hun graan op deze molen te malen.

Doorheen de geschiedenis werd de molen meerdere malen hersteld of verbouwd. Het huidige molengebouw, oorspronkelijk van hout, doch versteend in de periode 1914-1919, klimt minstens op tot de 18de eeuw en omvat een graanmolen en een olieslagmolen. Omwille van de dubbele functie waren er aanvankelijk twee houten raderen. De slagmolen had een afzonderlijk waterwiel oostwaarts op een tweede Nete-arm, die later werd gedempt. Na 1911 werd overgeschakeld op één rad. De molen werd bij gebrek aan voldoende graan in 1967 stilgelegd. Na diverse herstellingswerken, en dankzij de vrijwilligersvereniging de Molenvrienden Balen-Olmen, werd hij grondig gerestaureerd in 1987-1988. Sindsdien is hij regelmatig opnieuw in werking.

Op 4 juli 1984 mochten de Molenvrienden op Hoolstmolen het bezoek ontvangen van koning Boudewijn, die zich uitvoerig liet inlichten over de werking van de molen. Heel toepasselijk werd hem een molenbrood en een fles smout aangeboden.

BRON: Erfgoed Balen en Olmense Vereniging voor Heemkunde en Geschiedenis